28η Οκτωβρίου 1940 (Xρονικό)
Τις πρώτες πρωινές ώρες της 28ης Οκτωβρίου 1940, ο Ιταλός πρέσβης στην Αθήνα, Εμμανουέλλε Γκράτσι, επέδωσε ιδιόχειρα στον Έλληνα δικτάτορα Ιωάννη Μεταξά τελεσίγραφο με το οποίο απαιτούσε ελεύθερη διέλευση του ιταλικού στρατού από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Ζητούμενο ήταν να καταλάβει κάποια στρατηγικά σημεία, όπως λιμάνια και αεροδρόμια για τον ανεφοδιασμό και την μετέπειτα προώθησή του στην Αφρική.
Η ελληνική απάντηση ήταν: “ΟΧΙ“
Λίγες ώρες αργότερα, τα ιταλικά στρατεύματα εισέβαλαν στα εδάφη μας από τα ελληνοαλβανικά σύνορα. Η άρνηση της Ελλάδας να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις της Ιταλίας προκάλεσε έκπληξη. Η λεβεντιά των Ελλήνων άσκησε τεράστια επίδραση στην ψυχολογία των υπολοίπων λαών. Μια μικρή, φτωχή χώρα όρθωσε ανάστημα, πολεμώντας για την τιμή και την αξιοπρέπεια της.
Ο ελληνικός στρατός αφού απέκρουσε την επίθεση στα βουνά της Πίνδου, προχώρησε νικηφόρα και μπήκε στη Βόρεια Ήπειρο. Οι Έλληνες εκεί τον υποδέχτηκαν ως ελευθερωτή. Οι νίκες στο Αλβανικό μέτωπο διαδέχτηκαν η μια την άλλη. Κορυτσά, Πόγραδετς, Άγιοι Σαράντα, Αργυρόκαστρο, Χιμάρα. Ο αντίκτυπος στο ιταλικό στρατόπεδο ήταν τρομερός. Ο Μουσολίνι επέρριψε ευθύνες στη στρατιωτική ηγεσία και αρκετοί στρατηγοί του παραιτήθηκαν. Κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου δεκαέξι ελληνικές μεραρχίες καθήλωσαν είκοσι επτά ιταλικές και τα ελληνικά σύνορα επεκτάθηκαν εξήντα χιλιόμετρα μέσα στο αλβανικό έδαφος. Την ίδια περίοδο ηρωικές μάχες διεξάγονταν και στη θάλασσα. Αξιομνημόνευτη υπήρξε η δράση του υποβρυχίου Παπανικολής και του πλωτάρχου του Μίλτωνα Ιατρίδη.
Τον Απρίλιο του 1941 ο Αδόλφος Χίτλερ βλέποντας πως οι Ιταλοί, παρά τον τελειότερο εξοπλισμό και την αριθμητική υπεροχή τους δεν μπόρεσαν να κατακτήσουν την Ελλάδα, αποφάσισε να επέμβει ο ίδιος. Ο στρατός μας που υπερασπιζόταν το Ρούπελ και άλλα οχυρά στα σύνορα με τη Βουλγαρία αγωνίστηκε ηρωικά. Ήταν όμως αδύνατο να αντιμετωπιστούν ταυτόχρονα και οι δύο επιδρομείς. Έτσι στις 6 Απριλίου του 1941 οι Γερμανοί εισέβαλαν στην Ελλάδα. Αμέσως παραχώρησαν τμήματα της Μακεδονίας και της Θράκης στους συμμάχους τους Βούλγαρους ,ενώ την υπόλοιπη χώρα μοιράστηκαν με τους Ιταλούς. Για την πατρίδα μας άρχισε η φρίκη της τριπλής κατοχής.
Πείνα, εξαθλίωση, ασθένειες μάστιζαν το λαό. Τα τρόφιμα ήταν ελάχιστα αφού οι κατακτητές λυμαίνονταν τον τόπο. Στις μεγάλες πόλεις και ιδιαίτερα στην Αθήνα η κατάσταση ήταν απελπιστική. Τα τελωνεία και οι αποθήκες τέθηκαν υπό τον έλεγχο των Γερμανών. Αποθέματα βιομηχανιών και εμπορεύματα κατακρατηθήκαν ή στάλθηκαν στη Γερμανία. Ο ελληνικός λαός εγκαταλείφθηκε στην τύχη του. Η πείνα θα τον λύγιζε πιο εύκολα. Η έλλειψη τροφίμων και η σιτοδεία ευνόησαν φαινόμενα αισχροκέρδειας όπως αυτό της μαύρης αγοράς. Είδη πρώτης ανάγκης πωλούνταν σε εξωφρενικά υψηλές τιμές, κοστολογούνταν σε χρυσές λίρες ή ανταλλάσσονταν με τα υπάρχοντα των εξαθλιωμένων ανθρώπων. Επιπλέον οι τιμές αυξήθηκαν με ιλιγγιώδη ρυθμό. Ενδεικτικό παράδειγμα της αύξησής τους αποτελεί η τιμή του ψωμιού. Τον Απρίλιο του 1941 κόστιζε 10 δραχμές ,τον Ιανουάριο του 42, 230 δραχμές, τον Ιούλιο, 2.600 δραχμές και το Σεπτέμβριο του 1944, 153.000.000 δραχμές. Οι μισθοί αυξάνονταν αλλά δεν προλάβαιναν τον πληθωρισμό. Η παραγωγή λόγω του πολέμου μειώθηκε σχεδόν στο μισό. Οι εισαγωγές προϊόντων λόγω επιβεβλημένων απαγορεύσεων ήταν αδύνατες.
Έτσι το χειμώνα του 1941 ξέσπασε φοβερός λιμός που έπληξε κυρίως τα μεσαία και τα λαϊκά στρώματα. Στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη αλλά και σε άλλες περιοχές της επικράτειας οι θάνατοι από την πείνα αποτελούσαν καθημερινό φαινόμενο. Ανατριχιαστικές εικόνες με ανθρώπους εξαϋλωμένους, να λιποθυμούν ή να πέφτουν νεκροί στους δρόμους διαδραματίζονταν καθημερινά. Τα άψυχα σώματα τους μεταφέρονταν για ταφή με τα κάρα, όπου παλιότερα χρησιμοποιούνταν για την καθαριότητα. Η πείνα έπληξε δυστυχώς και τα παιδιά. Σκελετωμένα, αγνώριστα, κάτισχνα, καταδικασμένα σε αργό θάνατο έψαχναν απεγνωσμένα ακόμα και στα σκουπίδια για λίγη τροφή ή σχημάτιζαν μαζί με τους ενήλικες ουρές στα συσσίτια του Ερυθρού Σταυρού, περιμένοντας υπομονετικά με ένα άδειο κουτί κονσέρβας στο χέρι.
Παρ’ όλες τις αντιξοότητες ο ελληνικός λαός δεν έσκυψε το κεφάλι. Προχώρησε στη σύσταση αντιστασιακών οργανώσεων, οι οποίες αρχικά προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν το επισιτιστικό πρόβλημα και στη συνέχεια επιδόθηκαν στον ανταρτοπόλεμο εναντίον των κατακτητών στα ελληνικά βουνά. Περιοχές ολόκληρες απελευθερώθηκαν. Η εθνική αντίσταση προκάλεσε στον κατακτητή σοβαρές ζημιές. Κορυφαίο κατόρθωμα της υπήρξε η ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου στις 25 Νοεμβρίου του 1942.
Οι Γερμανικές δυνάμεις κάθε φορά που δέχονταν πλήγμα απαντούσαν με αντίποινα πρωτόγνωρης βαρβαρότητας. Φυλάκιζαν, βασάνιζαν αθώους, λεηλατούσαν, έκαιγαν, κατέστρεφαν πόλεις και ολόκληρα χωριά όπως έπραξαν στην περίπτωση των Καλαβρύτων, του Διστόμου, των Πύργων Εορδαίας. Ο απολογισμός του πολέμου για την Ελλάδα είναι θλιβερός. Τα θύματα ανέρχονται σε 300.000 ως 770.000 άμαχους και 20.000 ως 35.000 στρατιώτες. Παρά τις απώλειες και τα χτυπήματα οι Έλληνες άντεξαν και με κωδωνοκρουσίες, ενθουσιασμό και λυτρωτικά δάκρυα, αξιώθηκαν να δουν, στις 12 Οκτωβρίου του 1944, να ξημερώνει η πολυπόθητη ημέρα της ελευθερίας!
Σήμερα 80 χρόνια μετά καλούμαστε να θυμηθούμε το έπος του ’40. Όχι γιατί το έχουν τόσο ανάγκη οι ψυχές των ηρώων του τότε. Αυτοί είναι πλέον αθάνατοι! Μα κυρίως γιατί εμείς νιώθουμε την ανάγκη να πιστέψουμε σε μεγάλες ιδέες ίσως πιο πολύ από ποτέ. Την ανάγκη να υψώσουμε το ανάστημα μας σε κάθε ξένο που επιβουλεύεται την εθνική υπόσταση της πατρίδας μας και να βροντοφωνάξουμε ΟΧΙ. Ας μη μένουμε θεατές στην άνευ όρων παράδοση της χώρα μας. Ας μην ανεχόμαστε καμία πρόκληση που υποσκάπτει τα θεμέλια της εθνικής μας κυριαρχίας. Ας μην δείχνουμε καμία ανοχή στις άλογες ορέξεις των γειτόνων μας.
Κλείνοντας ας θυμηθούμε τα λόγια του Κ. Παλαμά:” … παιδιά μου ο πόλεμος για εσάς περνάει θριαμβευτής των αδίκων, ο πόλεμος δεν είναι εκδικητής. Είναι ο θυμός της άνοιξης και της δημιουργίας. Η Ελλάδα είναι αβασίλευτη με δάφνες και κρίνα της νίκης. Παντοδύναμος την έπλασε τεχνίτης. Η δόξα, το καμάρι της. Η αλήθεια είναι δική της. Κι αν είναι και στον πόλεμο μέσα η ζωή θυσία, ο τάφος είναι πέρασμα προς την αθανασία! “.
Αλεξάνδρα Πιτουρά
Καθηγήτρια ΠΕ02
